Μάλλον όχι τυχαία, αφού η σχέση που συνδέει συγγραφέα και αθλητή είναι δυνατή. Και οι δύο γνωρίζουν την αποτυχία τόσο συχνά όσο τον θρίαμβο, ίσως ακόμα πιο συχνά πιθανότατα.
Τις τελευταίες δεκαετίες όλο και περισσότερα βιβλία γράφονται για τον αθλητισμό. Αυτοβιογραφίες, ιστορίες, μυστικά, κατορθώματα.
Ίσως επειδή στις σελίδες των εφημερίδων, ακόμα και στις αθλητικές, καταλαμβάνουν χώρο νέα από την πολιτική ή ειδήσεις γενικού ενδιαφέροντος. Ίσως γιατί τα βιβλία του αθλητισμού κάποτε γράφονταν από άνδρες -και ελάχιστες γυναίκες-, των σπορ, όπως δημοσιογράφοι, προπονητές, αθλητές, ενώ τώρα πλέον και από συγγραφείς. Ίσως ακόμη, επειδή ο αθλητισμός θεωρείται και είναι, κάτι πολύ περισσότερο από ένα παιχνίδι. Ίσως επειδή τα αθλητικά βιβλία, αν είναι όμορφα, διαβάζονται με μία ανάσα, όπως συμβαίνει και με έναν αγώνα.
Ο κόσμος του αθλητισμού, ο οποίος πλέον εκπροσωπείται ολοένα και πιο πολύ στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, έχει ανάγκη την ερμηνεία και την κατανόηση στην ανθρώπινη διάστασή του, ως εκδήλωση συναισθημάτων. Εκτός από σπάνιες εξαιρέσεις, η αθλητική δημοσιογραφία δεν μπορεί να εκπληρώσει αυτό το καθήκον, παρά μόνο όταν μεταβάλλεται σε λογοτεχνία. Η αθλητική λογοτεχνία έχει υποβληθεί σε μια συνεχή μεταμόρφωση στο πέρασμα των αιώνων, διαφοροποιείται από τις αλλαγές που επηρεάζουν διάφορες αθλητικές δραστηριότητες, ανάλογα με ηλικίες και πολιτισμούς.
Ετσι ο αθλητισμός βρίσκει την θέση του μέσα στα βιβλία, ως αθλητική λογοτεχνία, παρόμοια με ότι γίνεται για άλλες μορφές της λογοτεχνίας και αφορούν ταξίδια, φαντασία, αστυνομικό μυθιστόρημα. Κατά τον ορισμό του είδους της αθλητικής λογοτεχνίας, όμως θεωρείται απαραίτητο να γίνει προκαταρκτικά ένας διαχωρισμός σχετικά με το νόημα που πρέπει να αποδοθεί στον όρο άθλημα. Υπάρχει μια τάση, για παράδειγμα, να εξαιρεθούν από την ομάδα των αθλητικών δραστηριοτήτων, το κυνήγι και το ψάρεμα, όπως επίσης το Body Bouilding και το τζόκινγκ. Παραμένει ανοιχτή η συζήτηση για την αναρρίχηση ή την γυμναστική, τις καταδύσεις, το καλλιτεχνικό πατινάζ, την ιππασία, που επιδεικνύουν ανταγωνισμό μεταξύ των συμμετεχόντων, των οποίων όμως η τελική έκβαση, υπόκειται στην «υποκειμενική βάση των κριτών». Αυτό το τελευταίο κριτήριο συμπεριλαμβάνει στην σχετική κατηγορία και την πυγμαχία, που πάντως έχει μεγάλη βιβλιογραφία.
Ακόμη και μετά την έλευση του κινηματογράφου και των νέων συστημάτων επικοινωνίας, εξακολουθούν να γράφονται συνεχώς περισσότερα για τον αθλητισμό, γραπτά που μπορούν να αντλήσουν έμπνευση από ένα πραγματικό γεγονός ή να είναι εντελώς φανταστικό. Σίγουρα σε διαφορά με το δημοσιογραφικό άρθρο που γράφεται «εν θερμώ», μία λογοτεχνική ιστορία αποσκοπεί στην ανάκληση γεγονότων ή πραγματικών προσώπων του αθλητισμού, αφήνοντας χώρο και στην οπτική γωνία, στα συναισθήματα του συγγραφέα.
Για παράδειγμα, η βιογραφία ενός κορυφαίου πρωταθλητή προσπαθεί να απεικονίσει τις πιο κρυμμένες πτυχές της ανθρώπινης και επαγγελματικής ζωής του. Η αυτοβιογραφία ή οι μνήμες γραμμένες από έναν αστέρα-πρωταγωνιστή του αθλήματος αντικατοπτρίζουν αναπόφευκτα την άποψή του, μιας και τα κομμάτια της καριέρας επανέρχονται ως αποτέλεσμα της δικής του μνήμης.
Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι αναμφισβήτητα η αυτοβιογραφία του μεγάλου τενίστα Αντρέ Αγκάσι: «Παίζω τένις για να ζήσω, αν και μισώ το τένις, το μισώ με ένα σκοτεινό και μυστικό πάθος, πάντα το μισούσα. Όταν αυτό το τελευταίο κομμάτι της ταυτότητάς μου παίρνει την θέση του, γλιστράω και με ένα ψίθυρο λέω: κάνε να τελειώσει σύντομα. Και τότε: Δεν είμαι έτοιμος να σταματήσω. Το μίσος με γονατίζει, η αγάπη με κάνει να σηκωθώ».
Το ότι το βιβλίο του Αντρέ Αγκάσι δεν ήταν «απλώς» η αυτοβιογραφία του πρωταθλητή είχε ήδη γίνει σαφές μέσα σε λίγους μήνες, όταν «αγκαλιάστηκε» από χιλιάδες παθιασμένους αναγνώστες, του αθλητισμού και όχι μόνο, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.
Σε μια εποχή γρήγορης πρόσβασης σε καθετί, κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι δελεαστικό να σκεφτόμαστε την περιγραφική δύναμη της λογοτεχνίας του αθλητισμού ως ρομαντική ανάμνηση παλιών ημερών. Κι αν υπάρχουν εκείνοι που σημειώνουν την χειμαρρώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας, τις ψηφιακές αναλύσεις και τις οθόνες υψηλής ευκρίνειας για να στριμώξουν ?και- την αθλητική λογοτεχνία, ίσως τελικά δεν ήταν ποτέ περισσότερο σημαντική ή πιο ζωτικής σημασίας για τη σύνδεσή μας με τους πρωταγωνιστές και τα κατορθώματά τους. Παρακολουθώντας ένα γκολ, ένα καλάθι, ένα νοκ-άουτ ή έναν αγώνα από είκοσι διαφορετικές γωνίες, δεν το καταλαβαίνεις καλύτερα ή δεν γνωρίζεις την σημασία του. Η αφήγησή του, είναι αυτή που θα δημιουργήσει τη? μεγαλύτερη εικόνα, το κοινωνικό πλαίσιο, τις συνέπειες και τη νοσταλγία, τα συναισθήματα που προηγήθηκαν, υπήρξαν εκείνη την στιγμή και ακολούθησαν. Είναι η στιγμή της συνειδητοποίησης μίας κοινής κληρονομιάς.
ΑΠΕ-ΜΠΕ.
