Αρκετά βατά και πολύ ξεκάθαρα μπορούν να χαρακτηριστούν τα θέματα της Νεοελληνικής Γλώσσας στις φετινές πανελλήνιες.

Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΙΔΙΑ ΜΕ ΤΟ 2015. Το κείμενο της ΕΚΘΕΣΗΣ είναι παράγραφοι από το βιβλίο "Πρακτική φιλοσοφία" του Παπανούτσου, αρκετά κατανοητό και εύπεπτο.

Το θέμα είναι: "Τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας και ο ρόλος των ΜΜΕ, δηλαδή των κοινωνικών δικτύων για τη διαμόρφωση της γνήσιας φιλίας". Θέμα το οποίο διδάσκεται ήδη απο τις τάξεις του Γυμνασίου και σχετίζεται με κάθε πτυχή της καθερινής ζωής των νέων.

Η μόνη ίσως δυσκολία ήταν η εύρεση συνώνυμων και αντώνυμων λέξεων που κάποιες από αυτές μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερες!

Τέλος συζήτησης

Α1. Το κείμενο αναφέρεται στο περιεχόμενο και τις μορφές της φιλίας. (Θεματικό κέντρο) Αρχικά, σημειώνεται η διαχρονικά υψηλή εκτίμηση των ανθρώπων προς τη φιλία. (1η ) Ακόμα, τονίζεται ότι κατά τον Αριστοτέλη η φιλία συνδέεται με την αγάπη προς τον συνάνθρωπο. (2η ) και ότι οι φιλικές σχέσεις κατηγοριοποιούνται σε αυτές που συνάπτονται με κριτήριο την χρησιμότητα του συνανθρώπου και την χαρά που προκαλεί αυτός. Αυτές , όμως, οι σχέσεις συνάπτονται βάσει συμφέροντος. (3η ) . Ωστόσο, τονίζεται στην συνέχεια ότι η ιδανικότερη μορφή φιλίας είναι αυτή που βασίζεται στα κοινά ανθρωπιστικά ιδανικά των ανθρώπων. (4η ) Τέλος, υπογραμμίζεται ότι φίλος είναι το πρόσωπο που συμπαραστέκεται στον συνάνθρωπό του σε κρίσιμες καταστάσεις. (5η )

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ:

A1. Ο δοκιμιογράφος τονίζει τη διαχρονική και καθολική αξία της φιλίας. Υπογραμμίζει ότι, ανά τους καιρούς, διακεκριμένα πρόσωπα την εξύμνησαν, ενώ έως και σήμερα αναγνωρίζεται πρακτικά η αξία της. Άλλωστε φιλία, κατά τον Αριστοτέλη ορίζεται ως “εύνοια”, δηλαδή ως αγάπη, ενδιαφέρον και αμοιβαία εκτίμηση μεταξύ προσώπων, ενόσω δε νοείται φιλία προς κάτι άυλο. Περαιτέρω ο φιλόσοφος διαχωρίζει τις φιλικές σχέσεις σε τρεις κατηγορίες. Στην πρώτη εκδοχή καταγράφει ως λόγο σύναψης φιλίας το ωφέλιμο, στη δεύτερη την ευφροσύνη, επισημαίνοντας την προσδοκία της ανταμοιβής. Στην τρίτη περίπτωση εξαίρει την απόλυτη και αυθεντική φιλία ως ανιδιοτελή σύνδεση δύο ατόμων με γνώμονα τον κοινό τους αξιακό κώδικα, το ηθικό τους στίγμα, ως αναγκαία και επαρκή προαπαιτούμενα διασφάλισης της αταλάντευτης φιλίας. Τέλος, μόνο ο γνήσιος φίλος αναδεικνύεται σε ιδανικό σύντροφο, που συμπαρίσταται στους κλυδωνισμούς της ζωής ως αρωγός και καλοπροαίρετος κριτής.

Β1. α : ΛΑΘΟΣ   

        β: ΣΩΣΤΟ

        γ: ΣΩΣΤΟ (κατά τον Αριστοτέλη)

        δ: ΣΩΣΤΟ

        ε: ΛΑΘΟΣ

Β2. α) Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων.

Ο πρώτος τρόπος ανάπτυξης είναι η διαίρεση, καθώς διαιρούνται οι φιλικές σχέσεις (διαιρετέα έννοια) σε τρία είδη «διά το χρήσιμον», «δι’ ηδονήν», «διά το αγαθόν» (μέρη της διαίρεσης). Η διαιρετική βάση είναι ασαφής.

Ο δεύτερος τρόπος ανάπτυξης είναι η αιτιολόγηση αφού παρατίθενται οι λόγοι των φιλικών δεσμών και ενδεικτική είναι η χρήση/επανάληψη της διαρθρωτικής λέξης «επειδή».

Σημείωση: Στις παρενθέσεις της παραγράφου χρησιμοποιούνται και παραδείγματα για να επεξηγήσει ο συγγραφέας την κάθε μορφή φιλίας (π.χ. «για τις υποθέσεις, τις ανάγκες, τη σταδιοδρομία, τις πολιτικές φιλοδοξίες μας κτλ.». Δεδομένου ότι τα παραδείγματα δίνονται μόνο παρενθετικά, καθώς και ότι μας ζητούνται δύο μέθοδοι ανάπτυξης, δεν χρειάζεται να αναφέρουμε και τα παραδείγματα.

β) άλλωστε: Δηλώνει αντίθεση ή προσθήκη

δηλαδή: Δηλώνει επεξήγηση.

όταν: Δηλώνει χρόνο ή όρο/ προϋπόθεση

 λοιπόν: Δηλώνει συμπέρασμα

 Β3. α)

εγκωμίασαν:    επαίνεσαν, εξύμνησαν, εκθείασαν, επιδοκίμασαν, εξύψωσαν, επιβράβευσαν

ευχαρίστηση:    απόλαυση, χαρά, τέρψη, ηδονή

συναναστροφής:    παρέας, συντροφιάς, συνάθροισης, συγχρωτισμού, επαφής

ακατάλυτη:    αθάνατη, παντοτινή, ανθεκτική, ακατανίκητη, ακατάβλητη, ακλόνητη, άφθαρτη

φθείρεται:    καταστρέφεται, αλλοιώνεται, διαβρώνεται, εξασθενεί

β)

οικεία: εχθρικά, αφιλόξενά, αλλότρια, άγνωστα, ξένα

 επιδέξιος: αδέξιος, ανεπιτήδειος, ανίκανος, άχρηστος

ωφέλεια: βλάβη, ζημία

αξία: απαξία, κατάπτωση, ασημαντότητα

αυστηρό: ήπιο, επιεική, χαλαρό, ελαστικό

Β4. α)

 «διά το χρήσιμον»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται γιατί μεταφέρεται ο όρος που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης.

«αγαπά»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να δοθεί έμφαση ή μεταφορική χρήση της γλώσσας, ειρωνεία

 (υλικό ή ηθικό): Η παρένθεση χρησιμοποιείται διευκρινιστικά -  επεξηγηματικά , για να αποσαφηνίσει τι εννοεί με τον όρο «κέρδος».

Β5.  β΄ ενικό: προσδίδει οικειότητα και αμεσότητα στο λόγο καθώς δημιουργεί την αίσθηση διαλόγου και διασφαλίζει καλύτερα την επικοινωνία με το δέκτη. Συνδέεται με το προτρεπτικό – συμβουλευτικό ύφος.

α' πληθυντικό: ο συγγραφέας εντάσσει τον εαυτό του στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο, θέλοντας να δείξει αφενός τη καθολικότητα του προβλήματος και αφετέρου την ανάγκη συλλογικής αντιμετώπισης και εγρήγορσης. Στοχεύει κυρίως στην ευαισθητοποίηση των δεκτών και εκφράζει τη συλλογική αποδοχή ενός προβλήματος ή της αξίας μιας πρότασης, το αίσθημα ευθύνης και συνευθύνης. Καθώς μειώνεται ο βαθμός της απόστασης μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, το κείμενο αποκτά αμεσότητα και οικειότητα.

Γ. Προσφώνηση:

 Αξιότιμοι καθηγητές, αγαπητοί συμμαθητές,

Ενδεικτικός πρόλογος:

Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που σχεδόν τα πάντα ευτελίζονται έχουμε όλοι έντονη την ανάγκη αναβίωσης όλων των σταθερών αξιών και των υψηλών αγαθών όπως του αγαθού της φιλίας, για το οποίο - ως εκπρόσωπος της τάξης μου - θα ήθελα να παραθέσω τις απόψεις μου. Διανύουμε μια εποχή – όπως όλοι γνωρίζουμε – αλλοτρίωσης ηθικής απαξίωσης, φτώχειας και ανασφάλειας στοιχεία τα οποία, αναντίρρητα, επηρεάζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Η επικοινωνία αποκτά νέα, τεχνολογική και απρόσωπη διάσταση, η ψυχική επαφή χάνεται, οι σχέσεις εμπορευματοποιούνται, το άτομο αποσυνδέεται από το κοινωνικό περιβάλλον αλλά και από τον ίδιο του τον εαυτό.

Εναλλακτικά: Σήμερα η φιλία είναι επιλεκτική και στηρίζεται συχνά σε ποικίλα συμφέροντα. Παράλληλα, εξαιτίας των ρυθμών της σύγχρονης ζωής και της απουσίας ελεύθερου χρόνου, δεν υπάρχουν χρονικά περιθώρια για σύναψη υγιών φιλικών σχέσεων ή, και όταν υπάρχουν, ο άνθρωπος στρέφεται σε ατομικές μορφές ψυχαγωγίας, οπότε απουσιάζει η ουσιαστική επαφή με τους συνανθρώπους. Σ’ αυτά τα πλαίσια η σύναψη γνήσιων φιλικών δεσμών αποτελεί μια δύσκολη υπόθεση, καθώς ενίοτε δεν αντιλαμβανόμαστε πλήρως τα χαρακτηριστικά τους.

Πρώτο ζητούμενο - Χαρακτηριστικά γνήσιας φιλίας: 

• Διακατέχεται από αγάπη, αγνό ενδιαφέρον, στοργή, συμπάθεια, τρυφερότητα και αφοσίωση.
• η συμπαράσταση, η ηθική και υλική υποστήριξη,
• η ανιδιοτελής προσφορά, ο αλτρουισμός καθώς κανείς δεν αποβλέπει στο προσωπικό όφελος, δεν υποτάσσεται στο παιχνίδι της καθημερινής συναλλαγής
• η μεγαθυμία, η διάθεση να συγχωρεί τον άλλον,
• η αυταπάρνηση και η αυτοθυσία καθώς ο φίλος τίθεται σε προτεραιότητα
• σεβασμός στην προσωπικότητα τους άλλου και στις επιλογές του,
• η σταθερότητα, αφού η γνήσια φιλία δεν επηρεάζεται ούτε κλονίζεται από δυσάρεστες καταστάσεις,
• η ειλικρίνεια: ο ειλικρινής φίλος είναι πάντα καταφύγιο, αφού από αυτόν αντλούμε κουράγιο να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες και ελπίδα για να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον 
• η αμοιβαία εμπιστοσύνη ο διαμοιρασμός μύχιων σκέψεων και μυστικών προάγει τη σχέση και την προσωπικότητα.
• Στην αγνή, ειλικρινή και ανιδιοτελή φιλία χαρακτηριστικά όπως ο φθόνος, η κακία, ο  ανταγωνισμός που ενδημούν στην ανθρώπινη φύση στα πλαίσια του σύγχρονου βίου, τιθασεύονται και υποχωρούν.

Μεταβατική παράγραφος:

Εντούτοις, λόγω της πολυπλοκότητας των κοινωνικών δεδομένων οι άνθρωποι βιώνουν σύγχυση και πολλοί από εμάς αδυνατούμε να διαχειριστούμε την ανθρώπινη επαφή αναζητώντας τη φιλία στο διαδίκτυο και την εικονική πραγματικότητα. Αυτό, λοιπόν, που χρειάζεται να εξετάσουμε είναι κατά πόσο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να θέσουν τα θεμέλια για την αγνή φιλία και κατά πόσο επηρεάζεται ο ατομικός αυτοπροσδιορισμός από αυτά.

Δεύτερο ζητούμενο - ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης/διαδικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας

Θετική συμβολή του διαδικτύου/μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη σύναψη φιλικών σχέσεων

• Το διαδίκτυο λειτουργεί ως μια διευρυμένη πλατφόρμα αναζήτησης ατόμων με κοινό προσανατολισμό, αντίληψη και ενδιαφέροντα σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο, παρέχοντας δυνατότητες που υπερβαίνουν τα στενά όρια του φυσικού χώρου. 
• Ενδυναμώνει τις σχέσεις σε περιπτώσεις που μεσολαβεί η χιλιομετρική απόσταση καθιστώντας το μακρινό φίλο μέτοχο της καθημερινότητάς μας μέσω της τηλεπικοινωνίας.
• Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να λειτουργήσουν και ως αγωγοί ιδεών, αλτρουιστικών πράξεων, σκέψεων, επιθυμιών, μεταλαμπαδεύοντας στο διαφορετικό ορίζοντα ενός άλλου ατόμου ανάλογες αξίες και προκαλώντας αντίστοιχες συμπεριφορές. 
• Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος διακρίνεται και από το εγγενές γνώρισμα της επιζήτησης κοινωνικών σχέσεων, επομένως είναι δεδομένη η ευχαρίστηση που νιώθει στον εικονικό, έστω, κόσμο της φιλίας που αναπτύσσει ο ίδιος μέσα σε κοινωνικό δίκτυο. Το προσωπικό συναίσθημα της ικανοποίησης που πηγάζει από το γεγονός ότι υπάρχουν «δίπλα» μας άλλοι άνθρωποι, υπάρχουν «φίλοι». Εικονικοί έστω, αλλά φίλοι.
• Η βασική ανάγκη για οικειότητα και κοινωνία σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και η σύγχρονη, αστική κυρίως, μοναξιά λειτουργούν ως προωθητική δύναμη διασύνδεσης. Τα άτομα με πολλούς εικονικούς φίλους νιώθουν αμβλυμένο αυτό το συναίσθημα, μια και η εγγύτητα τροφοδοτείται συνεχώς και είναι σαφές ότι ο μοναχικός άνθρωπος τείνει να προσδεθεί πιο σφιχτά στα δίκτυα κοινωνικής διασύνδεσης, απαλύνοντας ταυτόχρονα και άλλες αρνητικές ψυχολογικές καταστάσεις, όπως είναι το άγχος, η απόρριψη, ο θυμός, η θλίψη και η κατάθλιψη. 
• Επιτρέπουν τη συναισθηματική έκφραση ατόμων συνεσταλμένων και εσωστρεφών ενθαρρύνοντας την οικοδόμηση διαπροσωπικών σχέσεων.

Αρνητικές συνέπειες στις φιλικές σχέσεις από τη διαδεδομένη χρήση του διαδικτύου και της κοινωνικής δικτύωσης.

• Ωστόσο, αν ο νέος εθίζεται μονομερώς σ’ αυτό το είδος της επικοινωνίας αποφεύγοντας την άμεση – κατά πρόσωπο έκθεση και εξωτερίκευση των σκέψεων και των συναισθημάτων του οδηγείται στη συστολή και την επιφυλακτικότητα. 
• Φέρνει κοντά ανθρώπους άγνωστους δημιουργώντας ένα πλασματικό κοινωνικό κύκλο που εγκλωβίζει αποθαρρύνοντας την αναζήτηση και επιδίωξη άμεσων και ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων. Η βαθιά και ουσιαστική επικοινωνία προϋποθέτει τη συμμετοχή της φωνής, του βλέμματος, της χειρονομίας, της εν γένει έκφρασης και στάσης του σώματος. Αντίθετα, η βουβή επικοινωνία του αντίχειρα συρρικνώνει την ψυχή και το πνεύμα, εκφυλίζει την ανθρώπινη επαφή, αίρει τη διαφορετικότητα και την ατομικότητα, μαζοποιεί.
• Δεσμεύει μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου αποδυναμώνοντας τις φυσικές συναντήσεις, το παιχνίδι, τις αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες που προάγουν την ψυχή και το πνεύμα θεμελιώνοντας ουσιαστικές σχέσεις.
• Οι συνεχείς αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το «φέισμπουκ» ή το «ίνσταγκραμ», εθίζουν σε ένα είδος δημόσιας έκθεσης και αδιακρισίας που υπονομεύουν τον αυτοσεβασμό και το σεβασμό των «διαμοιραζόμενων» που αποτελούν προϋπόθεση της γνήσιας φιλίας τη στιγμή ή την πληροφορία.
• Παράλληλα το άγχος της έγκαιρης ανάρτησης της «στιγμής» ή της δημιουργίας «σκηνών» που θα διασφαλίσουν τη δημοτικότητα του χρήστη ή την αποδοχή στην ομάδα υστερεί την ομορφιά του βιώματος και συρρικνώνει «το είναι» στο υποκριτικό κατασκευασμένο «φαίνεσθαι». Ο άνθρωπος απομακρύνεται από την ουσία του, την αφετηρία του «είναι» του χάνοντας ταυτόχρονα κα το υπόβαθρο για την αυθεντική «συνάντηση» με τον άλλο.

Επίλογος: Επομένως, αγαπητοί φίλοι, τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία προάγουν τις επιφανειακές αόριστες σχέσεις και δεν μπορούμε να βρούμε πραγματική στήριξη μέσω αυτών. Παρόλα αυτά, αναγνωρίζουμε όλοι ότι αποτελεί υποκατάστατο για όσους δεν τα καταφέρνουν στις πραγματικές σχέσεις ή έχουν περιορισμένο χρόνο γι’ αυτές. Τελικά, αυτό που μπορεί να κάνουν είναι να αναπληρώσουν τη φυσική απουσία του άλλου και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αν λάβουμε υπόψη και τους γρήγορους ρυθμούς του σύγχρονου τρόπου ζωής.

 Αποφώνηση: Ευχαριστώ για τον χρόνο σας.